Οι πολεμικές προετοιμασίες το 1827-1828 στο Ξηρόμερο: διάφορα συμβάντα στην περιοχή του Μαχαλά



Γράφει ο: ΜΠΑΜΠΗΣ ΚΟΥΒΕΛΗΣ
Στον Άγγλο αξιωματικό Ριχάρδο Τσωρτς, ο οποίος διορίσθηκε από την Εθνική Γενική Συνέλευση της Τροιζήνας τον Μάρτιο του 1827 Αρχιστράτηγος των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων της ξηράς, η Ακαρνανία και ιδιαίτερα το Ξηρόμερο του οφείλουν πολλά, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Αμέσως μετά τον εν λόγω διορισμό του και την επίσημη κυβερνητική απόφαση να επικεντρωθεί ο πόλεμος των ελλήνων κατά των Τούρκων στην Στερεά Ελλάδα, ο Τσωρτς επέλεξε διαφόρους τόπους οι οποίοι προσφέρονταν για την επανέναρξη των συρράξεων με τους Τούρκους. Κατέληξε τελικά στην περίπτωση του Ξηρομέρου, μετά και την προσωπική παρέμβαση προς αυτόν του στρατηγού Γιαννάκη Ράγκου (καταγωγή από Βάλτο), που του δήλωσε, πως ήδη η στρατιωτική του δύναμη είχε αναπτυχθεί στο Ξηρόμερο, παρ’ όλο που με την πρώτη απόφαση των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης δεν προοριζόταν να περιληφθεί το Ξηρόμερο στο υπό σύσταση ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος και άρα δεν επιτρεπόταν να ευρίσκεται ελληνικό τακτικό στρατιωτικό σώμα στην περιοχή αυτή. Έπρεπε όμως από την άλλη πλευρά να εμφανίζεται η περιοχή ως επαναστατημένη, ώστε να αποκτήσει και αυτή, όπως τελικά έγινε, ταυτόχρονα με τα πρώτα άλλα τμήματα του ελλαδικού χώρου, την διεκδικούμενη ελευθερία της. Με βάση τους στόχους αυτούς επιλέχθηκε όπως το υπό τον Τσωρτς στράτευμα μεταφερθεί με πλοία και να αποβιβασθεί στον όρμο του Αστακού και να στρατοπεδεύσει στο Δραγαμέστο*, όπου ο Αρχιστράτηγος οργανώνει το Γενικό Στρατηγείο που το αποτελούσαν 400 άνδρες. Στην ευρύτερη περιοχή ήταν ήδη εγκατεστημένες και άλλες ελληνικές δυνάμεις υπό τους Θεόδ. Μαγγίνα, Κ. Μπότσαρη, Κώστα Βλαχόπουλο κ.α., σε λίγο δε κατέφθασαν με τα ένοπλα τμήματά τους ο Δήμος Τσέλιοςκαι ο Δημ. Μακρής. Ο Γιαννάκης Ράγκος, με εντολή του Ρ. Τσωρτς, στρατοπέδευσε με τους 300 λανδρες του στα ενδότερα, στην Χρυσοβίτσα.
Δεν θα αναφερθούμε στο παρόν άρθρο στο επαναστατικό κλίμα που είχε διαμορφωθεί στην περιοχή ούτε στις πολεμικές επιχειρήσεις που εξαπολύθηκαν κατά των τουρκικών φρουρών, με επιτυχία κατά κανόνα.
*Σε έγγραφα του Ρ. Τσωρτς το Δραγαμέστο γράφεται και ως Δραγαμέστρο και η Χρυσοβίτσα αναφέρεται ως Χρυσοβίτζα αλλά και ως Χρυσοβίγλα.
Θα περιορισθούμε σε διάφορα δευτερεύουσας σημασίας συμβάντα που εκτυλίχθηκαν στον Μαχαλά και δη στην ευρύτερη περιοχή του, με έμμεση εμπλοκή σ’ αυτά του Γιαννάκη Ράγκου.
Τον Νοέμβριο του 1827 ένα περιστατικό, άκρως ενοχλητικό για τον Αρχιστράτηγο Ρ. Τσωρτς, συνέβη στην περιοχή του Λιγοβιτσίου. Κάποιοι έκλεψαν, όπως κατήγγειλε ο ηγούμενος της Μονής, άλογα των εγκαταστημένων στα πέριξ του μοναστηρίου γεωργοκτηνοτρόφων. Οπότε ο Τσωρτς διατάσσει με έγγραφο της 21ης του μήνα αυτού από το Δραγαμέστο τον Γιαννάκη Ράγκο να μεταβεί με άνδρες του στην περιοχή και να φροντίσει να βρεθούν τα άλογα:
«…και να αποδοθώσιν εις τους Κυρίους των, συγχρόνως να λάβετε όλα τα απαιτούμενα μέτρα εις του να καταλάβετε το (καταλύσετε στο) Μοναστήριον λιγοβιτζίου όπου θέλετε… ο ίδιος και θέλετε προσέξη ώστε να μην εγγιχθή μηδέ το παραμικρόν από τα εν αυτώ ευρισκόμενα πράγματα…».
Από τις ως άνω συμπληρωματικές συστάσεις του Αρχιστράτηγου προς τον Γιαννάκη Ράγκο διαφαίνεται συνάμα ότι την περίοδο εκείνη δεν ήταν σπάνιες οι διαρπαγές πολύτιμων αντικειμένων από επιτήδειους στα μοναστήρια. Σε δεύτερη δε, με ημερομηνία 25 Νοεμβρίου, επιστολή προς  τον ίδιο αποδέκτη ο Ρ. Τσωρτς αποκαλύπτει ποιοι ήταν οι δράστες της κλοπής:
«διέταξα τον Στρατ. Δημοτζέλιον θετικώς να υποχρεώση τους υπό την οδηγίαν του, τους αρπάσαντες τα άλογα να τα επιστρέψουν χωρίς άλλο, και αν οι Κύριοί των δεν ενωθούν με ημάς υπεσχέθην να τους τα πληρώσω…».
Και στη συνέχεια αναφέρει:
«…έχετε την άδειαν να καταλάβετε το Δερβένι, νομίζω όμως συμφερώτερον να αφήσετε αμέριμνους τους εχθρούς διά να ενθαρυνθώσι, να διευθύνουν εκεί καμμίαν σημαντικήν αποστολήν ζώων και τροφών, διά να γίνη εις αυτούς η ζημία επαίσθητη, αφήνω όμως τούτο εις την φρόνησίν σας».
Τούτο σημαίνει ότι τα άλογα ήταν αναγκαία στα στρατιωτικά σώματα αλλά δεν υπήρχαν αρκετά για να χρησιμοποιηθούν επαρκώς βοηθητικά στις σχεδιαζόμενες πολεμικές επιχειρήσεις. Άρα, μια ενέδρα στο Δερβένι (πρόκειται για το στένωμα του εδάφους μεταξύ Ρίβιου και Λάσπης) κατά τουρκικής εφοδιοπομπής, που συχνά τέτοιες αποστολές περνούσαν από τη συγκεκριμένη διάβαση, νοτιοδυτικά της λίμνης Αμβρακίας, θα έλυνε το πρόβλημα της έλλειψης μεταγωγικών ζώων.
Την ίδια μέρα στέλνει ο Τσωρτς στον Γιαννάκη Ράγκο και άλλη επιστολή, με το εξής περιεχόμενο:
«Στρατηγέ!
προ μιάς ώρας σας έγραψα δύο γράμματα αποκρινόμενος εις τάς αναφοράς σας. ήδη σας λέγω ότι με τους απεσταλμένους σας ωμίλησα αρκετά περί του μοναστηρίου, περί του χωρίου Μαχαλά, και περί του Δερβενίου. θέλει σας είπουν λοιπόν όσα τους παρήγγειλα και πράξατε ό,τι συμφερώτερον, την υπόθεσιν αυτήν εμπιστεύομαι εις την αξιότητα σας, και αναμένω άρχουσαν την καλήν αυτής έκβασιν.
ο Αρχιστράτηγος
       Τσωρτς».
Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τη σημασία που έδινε ο Τσωρτς στον δρομολογικό άξονα: Δερβένι-Μαχαλάς-Λιγοβίτσι και αντίστροφα, που ακολουθούσαν συνήθως οι Τούρκοι στις μετακινήσεις τους μεταξύ Άρτας και Αιτωλικού-Μεσολογγίου.
Ήδη ο Γιαννάκης Ράγκος ήταν, όπως προαναφέρθηκε, εγκαταστημένος στην Χρυσοβίτσα, όπου ο Τσωρτς με γράμμα του της 18ης Δεκεμβρίου 1827 επιμένει να τονίζει την έλλειψη φορτηγών ζώων και την ανάγκη εξεύρεσης των, λέγοντας:
«…διατάξατε όλους τους περιφερόμενους κλέπτας να συγκεντρωθούν εις την θέσιν σας, τούτο μέν διά να ίδωμεν πόσοι είναι και να λαμβάνουν τροφάς και πολεμοφόδια, τούτο δε διά να παύσουν από του να βλάπτουν τον κόσμον. ο Στρατηγός είναι τοποθετημένος είς Τόπον ώστε άρχησαν να κινώνται οι Ζυγιώται, και κατ’ ολίγον αποκλείεται το Μεσολόγγι. προσπαθήστε να συλλάβετε τίποτε ζώα με τροφάς των εχθρών».
Στο ίδιο με το ως πνεύμα κινείται και μία ημερήσια διαταγή της 8ης Ιανουαρίου 1828 του Αρχιστράτηγου, η οποία δείχνει την αποφασιστικότητά του να επιβάλει την πειθαρχία και την τάξη στους στρατιώτες αλλά και στους ίδιους τους οπλαρχηγούς τους, που δεν ήταν μαθημένοι να υπακούουν και να εκτελούν διαταγές ανωτέρων τους:
«Ο Αρχιστράτηγος διατάσσει, όλοι οι στρατιώται, όσοι ευγήκαν από το στρατόπεδον άνευ αδείας να επιστρέψουν ευθύς. όστις δεν υπακούσει είς ταύτην την διαταγήν, θέλει επιστρέψει με την βίαν από τας εμπροσθοφυλακάς, αι οποίες διετάχθησαν να μην αφίσουν κανένα ν’ απεράση, εκτός τούτων θέλει χάνει το δικαίωμα του να λάβη χρήματα όταν θα πληρωθή το στράτευμα. δεν θέλει λαμβάνει μερτικόν όταν ο Αρχιστράτηγος θα στείλει να κάμουν λάφυρα από στάναις και άλλα πράγματα του εχθρού.
ο Αρχιστράτηγος θέλει διατάξει όταν έλθη η ώρα να γένη κίνημα με μεγάλην δύναμιν διά να λαφυραγωγηθούν τα ζωντανά του εχθρού και άλλα πράγματα, και τότε κάθε στρατιώτης θέλει λάβη το μερτικόν του».
Η προσεκτική συμπεριφορά του Τσωρτς, όπως και η επιδειχθείσα σε κάθε περίπτωση συνέπειά του, εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους αδρανείς επιχειρησιακά αυτή την εποχή Ξηρομερίτες μαχητές. Τους ενέπνευσε εμπιστοσύνη η στάση του. Πήραν πάλι τα όπλα, εντάχθηκαν σε στρατιωτικά σώματα και συνέβαλαν και αυτοί με την όποια δύναμή τους στην έγκαιρη απελευθέρωση του τόπου τους από τους επί τέσσερις αιώνες δυνάστες τους.
Επίλογος
Βέβαια, η αποχώρηση και των τελευταίων Τούρκων από το Ξηρόμερο ή και από τον Μαχαλά δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς και υπό ποιες συνθήκες συντελέσθηκε. Από επιστολή του Ρ. Τσωρτς της 2ης Δεκεμβρίου 1828 από το Δραγαμέστο προς τον Γιαννάκη Ράγκο προκύπτει ότι υπήρχαν ακόμη την ημερομηνία αυτή Τούρκοι στην περιοχή:
«…προσπάθησε να με ειδοποιήσης ακριβώς πόσοι Τούρκοι ευρίσκονται εις τά εξής μέρη, δηλαδή είς όρτες**, …λυγοβίτζι, Μαχαλά και σκόρτες***…
Ο Αρχιστράτηγος
         Τσωρτς».
Η πιθανότητα είναι ότι η οριστική αποχώρηση των Τούρκων από το Ξηρόμερο συντελέσθηκε τον Μάρτιο του 1829, όταν μετά από πολλές αρνήσεις αποδέχθηκαν την πρόταση του Ρ. Τσωρτς να οδηγηθούν με εγγυητή τον Γεωργάκη Νικολού Βαρνακιώτη, που είχε στο μεταξύ επανακάμψει στις εθνικές δυνάμεις, ασφαλείς στην Άρτα. Την θετική αυτή απάντηση των Τουρκαλβανών της περιοχής την προσκόμισε μάλιστα στον Γ. Βαρνακιώτη επιτροπή προεστών από τον Μαχαλά, στις 19-3-1829.
**Η πλήρης λέξη είναι Πόρτες. Έτσι ονομαζόταν το μικρό οροπέδιο του Αγ. Γεωργίου Μπαμπίνης από τις πύλες (πόρτες) του περιτειχίσματος των αρχαίων Φοιτιών, που διασώζονταν σε καλύτερη από σήμερα κατάσταση τον καιρό της Επανάστασης του 1821.
***Πρόκειται, προφανώς, για το χωριό Σκουρτού.
Φυτειώτικα Νέα αρίθ. Φ. 106

0 Comments

Follow Me On Instagram